Atomised

Το Atomised είναι κατ’αρχήν ένα βιβλίο του γάλλου συγγραφέα Michel Houellebecq.Στην Ευρώπη έγινε μεγάλη επιτυχία και ο συγγραφέας απέκτησε δημοσιότητα – νομίζω είναι ο πιο γνωστός σύγχρονος γάλλος συγγραφέας, τουλάχιστον εκτός Γαλλίας.
Στην Ελλάδα το βιβλίο πέρασε εντελώς απαρατήρητο (απ’όσο γνωρίζω), κυρίως λόγω του θέματος του, την σύγκρι(ου)ση της γενιάς του ’68 και της σημερινής.Η Ελλάδα ήταν (ως συνήθως) απούσα από τις κοσμοϊστορικές εξελίξεις που συνέβησαν το ’60 στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, όπως φαίνεται και από το γεγονός ότι άτομα σαν τον Χριστόδουλο και τον Καραμανλή έχουν σημαντική απήχηση στην σημερινή κοινωνία.Όλη αυτή η φιλολογία για τον Μάη του ’68 κτλ που τόσο αγαπητή είναι στην Ευρώπη, είναι εντελώς ξένη στον σημερινό έλληνα που ενθουσιάζεται κυρίως με βιβλία που έχουν σχέση με την ανατολή (μάγισσες της Σμύρνης, Κών/πολη, Μέγαρο Γιακουμπιάν κτλ)

Θέμα του ποστ όμως δεν είναι το βιβλίο, αλλά η ταινία (γερμανικής παραγωγής) που είδα πρόσφατα.
Αποτελεί σε γενικές γραμμές πιστή μεταφορά του βιβλίου – η πιο χτυπητή αλλαγή είναι η μεταφορά της δράσης από την Γαλλία στην Γερμανία (πρακτικά δεν έχει σημασία).

Παρακολουθούμε την ζωή δύο ετεροθαλών αδερφών, πολύ διαφορετικών μεταξύ τους: ο ένας αφοσιωμένος επιστήμονας (βιολόγος) με ανύπαρκτη σεξουαλική ζωή, ο άλλος καθηγητής μέσης εκπαίδευσης, πρόσφατα χωρισμένος που αναζητάει έντονες σεξουαλικές εμπειρίες, αλλά τελικά καταλήγει σε ψυχιατρική κλινική.Η μητέρα τους, χίπισσα των 60ς, τους γέννησε και τους παράτησε στην γιαγιά τον έναν, εσώκλειστο σε σχολείο τον άλλον.

Μπορούμε να πούμε λοιπόν ότι η ταινία αναπτύσει 3 θέματα:

1. Ο βιολόγος-ερευνητής που επιδιώκει (και τελικά πετυχαίνει) να βρει έναν τρόπο ασεξουαλικής αναπραγωγής των ανθρώπων δίνει την αφορμή για σκέψεις σχετικά με την έρευνα, την βιολογία και το μέλλον της ανθρωπότητας.
Οι απόψεις του συγγραφέα πάνω στα θέματα αυτά είναι σε γενικές γραμμές αδιάφορες και αποτελούν μείον του βιβλίου (ιδίως τα ψευδοπροφητικά μανιφέστα για τον «νέο άνθρωπο» και δεν συμμαζεύται) – η ταινία τις προσπερνάει και καλά κάνει.

2. Η μητέρα-χίπισσα δίνει την αφορμή για σχόλια πάνω στην γενιά του ’68 και κυρίως για την εξέλιξη αυτών των ανθρώπων και την σχέση τους με τα παιδιά τους.Ήταν το μοναδικό ενδιαφέρον κομμάτι του βιβλίου, κυρίως επειδή απέφυγε το κλισέ του χίπυ που έγινε γιάπης.Στην ταινία όμως αυτή η θεματική αναπτύσσεται άσχημα.Η κινηματογράφηση των 60ς είναι πολύ κακή.Το ντύσιμο της μητέρας είναι άκυρο, καμμία σχέση.Ο σκηνοθέτης κάνει την αποτυχημένη προσπάθεια να αλλοιώσει τα χρώματα, προφανώς για να δώσει μια ονειρική διάσταση στην εποχή.Οι εικόνες που προκύπτουν όμως είναι άστοχες, πιο πολύ μοιάζουν να έχουν ξεπηδήσει από εφηβικό κοριτσίστικο manga.Η αποτυχία αναπαράστασης της αισθητικής των 60ς αφαιρεί την δυνατότητα για οποιοδήποτε σοβαρό σχόλιο και είναι το μεγάλο μείον της ταινίας.

3. Την ιστορία του καθηγητή.Αυτή είναι περισσότερη κινηματογραφική από όλες και αποτυπώνεται αρκετά καλά στο πανί, ενίοτε με χιούμορ.Κρατά το ενδιαφέρον του θεατή, αλλά το πρόβλημα είναι ότι δεν πολύκολλάει με την υπόλοιπη ταινία. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα κάπως πειραγμένο μελόδραμα, με τον ήρωα να βρίσκει τον έρωτα, να τον χάνει και να τρελένεται.


Τι πιστεύω σε γενικές γραμμές και για την ταινία και για το βιβλίο:

Η αντιπαράθεση δύο γενιών, αυτής του ’68 και αυτής των παιδιών της, είναι εξαιρετικό θέμα (ιδιώς για ταινία).
Το πρόβλημα είναι ότι ο συγγραφέας το χειρίστηκε εντελώς άτσαλα.
Ενώ η μητέρα-χίπισσα είναι πετυχημένος χαρακτήρας (δηλαδή δίνει το στίγμα της εποχής της), τα παιδιά της είναι εντελώς ακατάλληλα για να γίνει «σύγκριση» των δύο γενιών.

Ο επιστήμονας έχει κάποιο νόημα: τα 60ς ήταν η εποχή των κοινωνικών επιστημών (με αποτελέσματα που δεν θα σχολιάσω...), ενώ σήμερα των θετικών.Ίσως έχει ενδιαφέρον η σύγκριση 60ς-κοινωνικές επιστήμες-ελευθεριώτητα-σεξ με το σήμερα θετικές επιστήμες-συντηριτισμός-σεξουαλικό «σφίξιμο».Το πρόβλημα είναι ότι ο ήρωας είναι τραβηγμένος από τα μαλλιά (35+ χρονών παρθένος), οι δε σκέψεις του συγγραφέα σχετικά με την επιστήμη (βιολογία) και το μέλλον του ανθρώπου εντελώς επιφανειακές – ιδιώς αυτά για ασεξουαλική αναπαραγωγή.

Ο καθηγητής είναι ο πιο αποτυχημένος χαρακτήρας από όλους.Η ιστορία του έχει ενδιαφέρον (όπως είπα), ιδιώς στην κινηματογραφική εκδοχή της, αλλά είναι άσχετη με το θέμα.
Το πρόβλημα είναι ότι ο ήρωας αυτός είναι ψυχικά ασθενής και μάλιστα σοβαρά (στο τέλος μας λέει ότι έμεινε για χρόνια στο ψυχιατρείο), μάλλον σχιζοφρενής.Από την στιγμή που ισχύει αυτό όμως, κάθε σύγκριση με τις προηγούμενες γενιές είναι άκυρη.Κάθε τι που συμβαίνει στον ήρωα μπορεί να ερμηνευτεί καλύτερα από την νόσο του, παρά από συνέπειες του τρόπου που μεγάλωσε – π.χ. η αποτυχία του γάμου του.
Πολλοί αριστεροί ή αριστερόστροφοι διανοητές (οι περισσότεροι μη έχοντας σχέση με την ιατρική) είδαν τα ψυχικά νοσήματα σαν συνέπειες των κοινωνικών συνθηκών (για να το πω απλά, είπαν ότι ο καπιταλισμός τρελαίνει/προκαλεί κατάθλιψη) – ο Β.Ραιχ μάλιστα το επέκτεινε αυτό ακόμα και τον καρκίνο (!).Αυτά σήμερα δεν έχουν καμμία αξία.Δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι γίνεται σχιζοφρενής κάποιος επειδή η μητέρα του είναι ούφο,τον παρατάει όπου βρει και δεν ασχολείτα μαζί του.’Αρα λοιπόν η σύγκριση που επιθυμεί να κάνει ο συγγραφέας είναι άκυρη και ο ήρωας του αποδυναμώνει την προσπάθεια του: δεν μας λέει τίποτα για την σχέση του με την γενιά των γονιών του.